Koronavirüs ve Gebelik
Yeni tip Corona virüs enfeksiyonu (Korona,COVID-19) dünyada hızla yayılarak bir pandemiye dönüşmüştür. Henüz virüse karşı yüzde yüz etkili bir tedavisinin olmaması ve ne yazık ki ölümcül olması nedeniyle her geçen gün ciddiyetini arttırmaktadır. Gebelerde genel populasyona göre artmış bir duyarlılık bildirilmemiştir. Ancak hamilelerin genel olarak hastalıklara karşı hamile olmayanlara göre daha duyarlı olmaları ve geçtiğimiz yıllarda görülen SARS-CoV ve MERS-CoV gibi benzer enfeksiyonların gebelerde yarattığı yüksek ölüm oranları yüzünden Covid-19 şüpheli ya da enfekte gebelerin tedavisinin bu konuda yetkin multidisipliner bir ekip tarafından yapılması gerekmektedir. Gebelikte coronavirus enfeksiyonu ile ilgili kısıtlı sayıda bilgi mevcuttur ve şimdilik yönetim gebe olmayanlar gibidir. Bazı gebelerde bebeklerinde fetal distres ve erken doğum görülmüştür.
Hamilelere Koronavirüs (Covid-19) nasıl bulaşır ve nasıl belirti verir?
Virus hasta bireylerden öksürme, hapşırma yoluyla ortaya saçılan damlacıklarla ve kontamine yüzeylerden hastanın eli ile göz, ağız, burun mukozasına temasıyla bulaşabilir. Damlacığın yaklaşık 2 metrenin ötesine geçmediği bilinmektedir. Semptom vermeyen bireylerden de bulaşma bildirilmiştir.
Enfeksiyonun yaygın belirtileri solunum semptomları, ateş, öksürük ve dispnedir. Ancak daha az sıklıkla görülen yakınmalar da bildirilmiştir. Ciddi vakalarda, pnömoni, ağır akut solunum yolu enfeksiyonu, böbrek yetmezliği ve hatta ölüm gelişebilir.
Gebelerde COVID-19, ağır solunum yolu enfeksiyonu (ağır pnömoni), Akut Solunum Sıkıntısı Sendromu (ARDS), sepsis, septik şok, miyokardit, aritmi ve kardiyojenik şok ile çoklu organ yetmezliği tabloları ile ortaya çıkabilir. Bu hastaların yoğun bakımda takibi gerekmektedir.
Koronavirüs (Covid-19) anne karnındaki bebeğe bulaşır mı?
Gebelerde COVID-19 enfeksiyonunun rahim içinde enfeksiyon yaratıp bebekte de konjenital enfeksiyon oluşturabilir, yani şimdiye kadar virüs amniyotik sıvı, kordon kanı, plasenta dokusu ve anne sütünde de tespit edilmiştir.
Gebelerde hafif seyirli komplike olmayan COVID-19 enfeksiyonu için tedavisiz izlem seçeneği öncelikle düşünülmelidir. Olası tanı almış olan gebelerde ayrıca risk faktörü (astım, KOAH, kalp hastalığı…vs) varsa veya ağır seyir söz konusu ise tedavi verilmesi düşünülmelidir. Gebelerde “Hidroksiklorakin” sıtma ve romatolojik hastalıkların tedavisinde de kullanılmaktadır ve belirgin bir olumsuz etki bildirilmemiştir. Gebelerde lopinavir ve ritonavir kullanımının sakıncası yoktur. Favipravir gebelerde, lohusalarda ve emziren annelerde kullanılmamalıdır.
Koronavirüs pandemisinde Gebelik İzlemi nasıl olmalıdır?
Acil durumlar veya ciddi şikayetler dışında herhangi bir yakınması olmayan gebelerin zorunlu rutin kontrollerine ve aşılarına gitmeden önce telefon veya elektronik ortamda bu kuruluşun ( hastane, 1. Basamak sağlık kuruluşları, özel hastane veya muayenehane, klinikler) rutin hizmet vermeye devam etme durumunu, rutin kontrollerini ertelemeleri gerekip gerekmediğini sorgulamaları önerilir. Gebelerin mutlak zorunlu olan tarama testleri ve aşılar dışındaki kontrollerini ertelemeleri gebelerin sağlığının korunması açısından önemlidir.
Riskli olmayan gebelerin rutin doğum öncesi bakımı gereklidir ve planlanmalıdır. Semptomu olmayan hastalarda İlk üç ay ultrasonografi taraması ve 18-22 hafta arası ayrıntılı ultrasonografi değerlendirmesi mümkün olduğunca yapılmalıdır. Rutin 4 hafta arayla olan doktor kontrolleri 6 haftaya çıkarılabilir. Yüksek riskli gebelerde, fetal durum aksini gerektirmediği sürece gereğinden fazla ultrasonografik muayene kesinlikle yapılmamalıdır. Kadın Hastalıkları ve Doğum uzmanı annenin ve fetusun durumuna göre yapılacak ultrasonografi incelemelerinin sıklığına karar vermelidir.
Yüksek riskli gebeler dışındaki gebelerin zorunlu rutin kontroller ve özellikli durumlar (şiddetli baş dönmesi, ateş, karın ağrısı, sularının gelmesi, bacakta şişme ve kızarıklık, kanama, 1 saatten uzun süren rahim kasılmaları, şiddetli baş ağrısı, görme kaybı, çocuk hareketlerinin kaybolması gibi…) haricinde mümkün olduğunca sağlık konusundaki danışmalarını telefon veya internet üzerinden gerçekleştirmeleri tavsiye edilir.
Gebeler riskli yerlere ziyaret ya da seyahat yapmamalıdır, gebelerin hastane gibi yüksek riskli yerlere gitmeleri durumunda maske takmaları gerektiği bildirilmektedir.
Sosyal izolasyon günlerinde birlikte yaşadığımız ev halkı dışındaki arkadaş, komşu, akrabalarla yüz yüze görüşmekten kaçınılması gerekir. Yüz yüze temas yerine iletişimlerin telefon, sosyal medya gibi yollarla sürdürülmesi önemlidir. Sağlıklı kişilerin ev ortamında maske kullanmasına gerek yoktur, ama kalabalık ortamlara girilmesi zorunlu ise ( otobüs, metro gibi toplu taşım araçları, kalabalık iş yerleri) maske kullanılması önerilir. Kapalı ortamların belli aralıklarla temiz hava ile havalandırılması önemlidir.
Gebenin korona virüs enfeksiyonlu kişilerle şüpheli teması halinde başka bir nedenle hastaneye yatışı gerekmiyorsa 14 gün boyunca mümkün olduğu kadar evde kalması ve toplu alanlardan uzak durması istenir. Toplu alanlara gitmesinin zorunlu olduğu hallerde ise tıbbi maske takması istenir. Eve ziyaretçi kabul etmemesi, odanın iyi havalandırılması, ev halkının diğer üyelerinden mümkün olduğunca ayrı kalınması, farklı havlular, farklı tabak çanak ve mutfak eşyası kullanılması ve farklı zamanlarda yemek yemesi önerilmektedir . Şüpheli bir temas sonrası gerekli izolasyon süresi (14 gün) dolana kadar acil durumlar dışında muayene ertelenebilir. Gebeyle iletişim kurularak genel durumu hakkında bilgi alınmalı, bilgilendirme yapılmalı, randevu zamanı bildirilmelidir.
Hamileyken koronavirüs semptomları nelerdir?
COVID-19 enfeksiyonunda en sık görülen belirtiler ateş yükselmesi (38 °C üstünde), kuru öksürük, yorgunluk, balgam çıkarma, nefes darlığı, kas ve eklem ağrıları, boğaz ağrısı, baş ağrısı, titreme, bulantı, kusma, burunda dolgunluk, diyare olarak sıralanır. Ayrıca koku ve tad duyusu kaybı, zihinsel bulanıklık, göğüste basınç hissi gibi farklı semptomlar da olabilir. Bu durumda bir sağlık kuruluşuna başvuru yapılmalıdır. Sağlık kuruluşlarına zorunlu başvurularda gebeye sadece sağlıklı bir kişi refakat etmelidir, refakatçi kişi sağlık kuruluşunun dışında yakınını beklemeye hazır olmalıdır.
Kadın hastalıkları ve doğum rutin muayenelerinin de bu dönemde yapılmaması, pandeminin hız keseceği ileri tarihlere ertelenmesi ve izolasyon kurallarına uyulması çok önemlidir.
Gebelikte koronavirüs belirtileri başlarsa ne yapmalı?
Bu konuda sessiz kalmayın. Virüse maruz kalma veya şüpheli belirtiler varsa ve test edilmesi gereken bir kategoriye uyarsanız kişisel doktorunuza başvurun ve bu testi yaptırmanız gerekip gerekmediğine bakın. Gittiğiniz zaman maske takmalısınız. Semptomlarınız hafifse muhtemelen kendi kendinizi karantinaya alma ve test sonuçlarınızı beklemek üzere eve gönderilirsiniz. Eğer nefes almakta güçlük çekmeye başlarsanız hemen doktorunuzu arayın ve sizi yönlendirdiği yere başvurun, bu da muhtemelen pandemi hastanesinin acil servisi olacaktır. Sizin ve bebeğinizin semptomlarınız tamamen düzelene kadar veya doğum yapana kadar hastanede yakından izlenmeniz gerekiyor.
Koronavirüs enfeksiyonlu gebenin doğum şekli nasıl olmalıdır? Normal doğum mu yoksa sezaryen mi?
Doğum şekli konusunda net bir öneri yoktur. Tüm dünyada elde edilen verilerde doğumlar büyük ölçüde sezaryenle yapılmıştır. Ancak vajinal salgıların bebeğe geçiş riski yarattığına dair bir kesin bir kanıt yoktur.
Hastanın durumu ağırlaşırsa vajinal doğumdan sezaryen doğuma geçiş konusu değerlendirilmelidir. Vajinal doğum sırasında semptomları artan veya yorulan vakalarda doğumun 2. evresi kısaltılmaya yani suni sancıyla hızlandırılmaya çalışılmalıdır.
Vajinal doğum ve sezaryen için öncelikle bölgesel anestezi tercih edilmelidir.
Koronavirüslü doğum yapmış anne emzirebilir mi?
Emzirmenin iyi bilinen faydalarının ön planda düşünülmesi, ancak coronavirüsün anne sütüne bulaşabilme riski de hesaplanmalıdır. Anne ve bebeğin yakın temasının riskleri göz önüne alınarak fayda-zarar dengesine göre karar verilmelidir. Emzirme durumunda aşağıdaki önlemler önerilmektedir :
- Bebeğinize, biberonlara veya sağma pompalarına dokunmadan önce mutlaka el yıkanmalı.
- Bebeği memede beslerken, yüz maskesi takılmalı.
- Her kullanımdan sonra pompaların temizlenmesi için gerekli öneriler izlenmeli.
- Sağılmış sütün bebeğe verilmesi konusunda tecrübeli birinden yardım istenmelidir.
- Sterilizasyon kurallarına sıkı bir şekilde uyulmalı ve hastaya özel bir pompa kullanılmalıdır.
Özetle: COVID-19 enfeksiyonu ile ilgili bilgi birikimi gelen güncel verilerle hızla yenilenmektedir. Daha önceki yıllarda yaşadığımız viral solunum yolu enfeksiyon salgınlarında gebelikte düşük, erken doğum, gebelik kayıpları gibi problemler ve annelerde ciddi tablolar gözlenmiştir. Halen COVID-19’lu gebe hastalarda gebe olmayan kişilere göre daha ciddi bir hastalık tablosunun oluştuğuna dair bir bilgi yoktur.
Hastalığın yayılması hızının yavaşlatılması ve kişilerin hastalığa maruz kalmasının önlenmesi için sosyal izolasyon çok önemlidir. Evden dışarı çıkmayı gerektirecek ciddi bir zorunluluk veya acil bir durum yoksa gebelerin “Evde Kal Türkiye” sloganına uygun şekilde evde zaman geçirmeleri önemlidir.
Korunmada en önemli noktalardan biri ellerin 20 saniye süre ile su ve sabunla yıkanması, ellerle yüze ağız, burun ve göze dokunulmaması ve sosyal izolasyon uygulanmasıdır.
Jin.Op.Dr.Yeşim Yerçok
Kadın Hast Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı
Randevu için Tel: 0216-3851715
